To tytuł przyznawany co roku dwóm lub trzem europejskim miastom. Takim, które wyróżniają się swoim życiem kulturalnym, otwartością, kreatywnością, zapałem do działania. Łączą różne kultury, tradycje i pokolenia.

Bycie Europejską Stolicą Kultury daje możliwość zaprezentowania swojego dziedzictwa i historii, promowania kultury i jej twórców, zarówno w wymiarze lokalnym i ponadregionalnym, ale przede wszystkim międzynarodowym.

Inicjatorką wybierania Europejskiego Miasta Kultury była grecka minister kultury Melina Mercouri, a historia tego projektu sięga 1985 r. Podczas spotkania Rady Unii Europejskiej zaprezentowała ona ideę wykorzystania kultury do wzmocnienia integracji mieszkańców Starego Kontynentu. W 1999 r. inicjatywa zmieniła nazwę i od tej pory wyłonionym w konkursie miastom przyznawany jest tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W blisko czterdziestoletniej historii programu wyróżnienie zdobyło ponad 60 miast, w tym dwa polskie: Kraków w 2000 r. i Wrocław w roku 2016.

Obecnie, inicjatywa Europejskie Stolice Kultury (ECoC) to jeden z ważniejszych unijnych programów. Jego głównym celem jest integracja obywateli Unii Europejskiej poprzez poszerzanie ich wiedzy o kulturze i historii państw członkowskich oraz wskazanie łączących ich wartości i wydarzeń. Jednocześnie służy zwiększeniu wśród obywateli Europy poczucia przynależności do wspólnego obszaru kulturowego.

Poza oczywistymi celami inicjatywa ESK ma za zadanie wspierać wkład kultury w rozwój miast, wzmacniać ich wizerunek w oczach mieszkańców, pobudzać turystykę, a co najważniejsze – rozwijać powiązania między sektorem kultury i sektorem kreatywnym a takimi sektorami jak edukacja, badania naukowe, środowisko oraz z szeroko rozumianym binesem – realizującym zasady CSR.

Program wykracza poza wąsko rozumiany obszar kultury. Łączy bowiem wydarzenia kulturalne z inwestycjami, długofalowym rozwojem miast i promocją na ogromną skalę. To zastrzyk funduszy i energii do działania.

Stołeczne Książęce Miasto Płock ma ambicje, aby swój prawie tysiącletni dorobek kulturowy oraz dziedzictwo historyczne zaprezentować całej Europie.

Jak zostać Europejską Stolicą Kultury?

Tytuł przyznawany jest na rok i ma charakter przechodni. Trafia do dwóch miast pochodzących z różnych państw członkowskich UE. A w określonych latach, tj. w 2024 r., 2028 r., 2030 r. i 2033 r., także do miasta z kraju kandydującego lub należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Zgodnie z kalendarzem określającym kolejność państw, których miasta zostaną stolicą kulturą, w 2029 r. będą go nosić miasta z Polski i ze Szwecji. A co za tym idzie – przez dwanaście miesięcy prezentować będą swój dorobek kulturowy, realizując specjalnie na tę okazję przygotowaną ofertę kulturalną. Będą w niej m.in. koncerty, wystawy, pokazy, konferencje i sympozja oraz inne działania przekształcające miasto w kulturalne centrum Europy.

Aby zdobyć tytuł, trzeba spełnić szereg warunków, które ocenia specjalnie powołana komisja.

Procedura konkursowa

6 lat przed rokiem obchodów Europejskiej Stolicy Kultury instytucja odpowiedzialna za proces jej wyłonienia, czyli w przypadku Polski Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, publikuje zaproszenie do udziału w konkursie.

Jest on dwuetapowy. Najpierw chętne miasta składają wniosek aplikacyjny, w którym przedstawiają swoje programowe pomysły oraz organizacyjne i finansowe możliwości. Mają na to czas do 15 września 2023 r.

Zgłoszone kandydatury ocenia powołany przez Komisję Europejską międzynarodowy zespół. Tworzy go dziesięciu niezależnych ekspertów, wyznaczonych przez Parlament Europejski, Radę Europejską, Komisję Europejską i Komitet Regionów oraz dane państwo członkowskie. Gremium to dokona analizy złożonych wniosków, a także wysłucha prezentacji każdego z kandydatów.

Po przesłuchaniu zespół wybierze miasta, które zostaną zaproszone do drugiego etapu konkursu. Będą one musiały przedstawić bardziej szczegółowy wniosek i, podobnie jak na wcześniejszym etapie, zaprezentować ustnie swoją kandydaturę. Na ich podstawie zespół ekspertów zarekomenduje jedno miasto do tytułu. Ten wybór trafi do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Komisji Europejskiej. Ministerstwo oficjalnie wyznaczy miasto na Europejską Stolicę Kultury i powiadomi o tym Parlament Europejski, Radę Europejską, Komisję Europejską oraz Komitet Regionów.

Od tego czasu wybrane miasto będzie uprawnione do posługiwania się tytułem ESK29.