W sobotę 19 sierpnia na lotnisku Aeroklubu Ziemi Mazowieckiej odbyła się rekonstrukcja Obrony Płocka przed bolszewikami. W inscenizacji wzięło udział blisko 200 rekonstruktorów, konie oraz wykorzystano sprzęt wojskowy z epoki – m. in. Czołg Renault FT17 czy rosyjskie armaty polowe wz. 1902.

Celem wydarzenia było przybliżenie wydarzeń sprzed 103 lat, kiedy wojsko, harcerze i mieszkańcy Płocka stanęli do obrony miasta przed bolszewickim korpusem Gaja. Atak bolszewicki na Płock – nastąpił 18 sierpnia 1920 r. ok. godz. 14.00. Załoga wojskowa Płocka wykonywała w tym czasie natarcie na pozycje bolszewickie na przedpolu miasta w rejonie Boryszewa i Trzepowa. Szczególnie silne uderzenie spadło na batalion zapasowy 6 pułku piechoty Legionów kpt. Mieczysława Głogowieckiego i spieszony szwadron Tatarskiego pułku ułanów rtm. Włodzimierza Rychtera, atakujących w kierunku Trzepowa. Oba pododdziały zostały rozbite, co otworzyło oddziałom rosyjskim drogę do miasta. Żołnierze polscy i mieszkańcy na widok galopujących kawalerzystów w popłochu uciekali w kierunku mostu i dalej – za Wisłę.

Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg – Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. W pierwszej fazie walk dużą rolę odegrał oddział żandarmerii wojskowej por. Edwarda Czuruka, który swoimi żandarmami obsadził kluczowe punkty w mieście. Niemal od początku do walki włączyła się 9 kompania telegraficzna jazdy por. Zbigniewa Brodzińskiego. Stopniowo zza Wisły docierały posiłki, stabilizując sytuację w mieście.

Na korzyść strony polskiej działało również to, że po wtargnięciu do miasta żołnierze bolszewiccy, zamiast dalej atakować, rozbiegli się po domach, zajęli się rabowaniem ludności cywilnej i plądrowaniem mieszkań w poszukiwaniu jedzenia i alkoholu. Ich ofiarą padli mieszkańcy ze wszystkich grup społecznych, narodowościowych i wyznaniowych: bogaci i biedni, Polacy i Żydzi, księża katoliccy i mariawiccy.

W nocy do miasta nadeszły kolejne posiłki, co pozwoliło na podjęcie 19 sierpnia 1920 r. rano działań zaczepnych i stopniowe wypieranie nieprzyjaciela z Płocka. Równocześnie z polskim natarciem dowódca III Korpusu Konnego Gaj Bżyszkian otrzymał rozkaz porzucenia Płocka i natychmiastowego włączenia się do bitwy w rejonie Płońska. W rezultacie ok. godz. 11.00 19 sierpnia oddziały polskie wyparły bolszewików z miasta.

W uznaniu postawy obrońców 10 kwietnia 1921 r. marszałek Józef Piłsudski nadał Miastu Płock Krzyż Walecznych a wielu obrońców otrzymało najwyższe odznaczenia wojskowe.

Honorowy patronat nad wydarzeniem obieli: Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik oraz Prezydent Miasta Andrzej Nowakowski. Wydarzenie zostało zorganizowane dzięki wsparciu Samorządu Województwa Mazowieckiego, Samorządu Miasta Płocka oraz wielu osobom i firmom prywatnym, które włączyły się w organizację inscenizacji. W organizację włączyły się służby mundurowe oraz płockie instytucje kultury – Książnica Płocka i Muzeum Mazowieckie.

Rekonstrukcja nie byłaby możliwa dzięki zaangażowaniu rekonstruktorów – pasjonatów, którzy wcielili się w obrońców Płocka i bolszewickich żołnierzy, a także specjalistycznych firm Military Art. i ArtSolution. Efekty pirotechniczne przygotowała firma Thunder.

Podczas pikniku historycznego prezentowany był również sprzęt wojskowy używany przez Wojsko Polskie i Wojska Obrony Terytorialnej.

K. Kozłowski